Antropologia

Autor poddał analizie fundamentalne problemy egzystencji ludzkiej. Z licznych badań wynika, iż człowiek w dalszym ciągu stanowi tajemnicę istnienia, stąd też tytuł monografii „o rozdrożach jego natury”. Profesor Zdzisław Kosyrz w sposób naukowy przedstawia złe i dobre strony człowieka, a informacje zawarte w publikacji mogą służyć udoskonalaniu natury ludzkiej. Książka wytycza nowe perspektywy badawcze człowieka i kierunki jego życiowej ekspansji. Gorąco polecam lekturę szerokiemu kręgowi Czytelników. PROF. ZW. DR HAB. DR H.C. BRUNON HOŁYST Książka łączy walory encyklopedii, traktatu filozoficznego, refleksji historycznej, studiów z obszaru ścisłej humanistyki: antropologii, psychologii, socjologii, religioznawstwa, pedagogiki, oraz odniesień z wielu innych dziedzin (nie wyłączając kosmologicznych, biologicznych czy genetycznych). Interdyscyplinarności podejścia towarzyszy erudycja i naukowa wnikliwość. Opisując wyżyny człowieczeństwa, choć nie unika przy tym jego najbardziej ciemnych zakamarków, Autor pozostaje niestrudzonym orędownikiem poszukiwania ścieżek „przechodzenia z ciemności do światła”, w różnych kontekstach ludzkiego losu. Pośród bogactwa zawartych w publikacji złotych myśli i mądrości ze szczególną atencją zwracam się ku następującej: „Wszystkie zagadki życia należy rozpoznawać, nie krzywdząc przy tym ludzi”. To nieodnotowane wprost motto całości rozważań. Z takiej perspektywy, abstrahując od wielu innych afiliacji, książka wnosi znakomity wkład do nowej, dopiero co konstytuującej się dyscypliny – antropologii bezpieczeństwa. Nie rozstrzygając rozpatrywanych na jej gruncie kwestii, stanowi wielobarwne i głębokie tło, sytuując podstawową, wielowątkową problematykę w sieci inspirujących kontekstów. PROF. DR HAB. STANISŁAW JARMOSZKO

Magia i pismo. O dwóch odmianach komunikowania: obrazowym i pojęciowym Kultura Zachodu zwraca się dziś ku magii. Ale czy ów powrót jest na pewno oznaką jej ewolucji? A może raczej dowodem rozpadu kultury? Jakie będzie to miało konsekwencje dla naszego sposobu uczestnictwa w kulturze? Kim będzie nowy kapitalistyczno-metamorficzny podmiot? Czy naprawdę czeka nas epoka magii? Magia i pismo znacząco poszerza wiedzę o zachodzącym w kulturze zachodniej procesie jej umagiczniania. Wiąże się on z przemianami technologicznymi we współczesnym świecie, odchodzeniem kultury od pisma jako głównego medium komunikacji, bankructwem Rozumu, rozwojem kapitalizmu oraz utratą przez ludzi bezpieczeństwa ontologicznego. Umagicznia się także humanistyka, czego przykładem są posthumanizm i nowy animizm, które są nie tylko sposobami magicznego „poznawania” rzeczywistości, ale projektują nowe wzory bycia-w-świecie uwzględniające obecność w nim magii i niejako legitymizujące jej perspektywę przyglądania się rzeczywistości. Magia i pismo to książka o wybitnie interdyscyplinarnym charakterze, autor płynnie porusza się po obszarach antropologii kulturowej, filozofii, psychologii, literaturoznawstwa i medioznawstwa ukazując wieloaspektowość tropienia magii z perspektywy tych dyscyplin.

José Ortega y Gasset nie był wrogiem demokracji jako ustroju politycznego, ale był krytykiem pewnych zjawisk społecznych z demokracją związanych. Podstawowe założenie monografii stanowi przekonanie, że uzasadniona krytyka może w większym stopniu przysłużyć się takiej czy innej instytucji, aniżeli niezachwiana wiara w jej doskonałość. Studia nad pismami hiszpańskiego filozofa prowadzą do przekonania o kruchości ustroju demokratycznego, którą można wzmocnić poprzez ukształtowanie społeczeństwa obywatelskiego. Z tej perspektywy mniejsze znaczenie ma masowe uczestnictwo w wyborach, a większe odpowiedzialny i rozumny wyborca, gdyż tylko taki w swojej większości może zapobiec oddaniu władzy w ręce destrukcyjnych sił politycznych. Monografia prezentuje natomiast nieco odmienne od ortegiańskiego spojrzenie na epokę oświecenia, które pozostawiło nie tylko wyraźny zarys nowego porządku społecznego, ale także wytyczne dotyczące odpowiedniego przygotowania do uczestnictwa we władzy mas społecznych. Problem polega na odpowiedzi na pytanie, czy przypadkiem kolejne pokolenia, ignorując okoliczności życia (w tym pewne wydarzenia historyczne), faktycznie kształtowały zachodnią cywilizację zgodnie z duchem oświecenia, a nie tylko z jego formalnymi zaleceniami? Autor

Ten zbiór tekstów, na który składają się: eseje, felietony, recenzje książek i artykuły, a nawet „rozprawy” filozoficzno-pedagogiczne, (w części już publikowane w prasie) powstał z wagi, jaką przywiązuję do postawy proświeckiej. Fakty, które inspirowały mnie do ich szerszego zaprezentowania to po pierwsze niezgoda na prowadzoną klerykalizację życia publicznego, po drugie chęć aktywnego włączenia się w obronę laickiego oblicza mojego kraju, gdzie każdy będzie czuł się jak u siebie. Mam nadzieję, że ta tematyka będzie dla wielu czytelników inspirującym spojrzeniem, bo dzielę się tu prywatnym życiem świeckiego humanisty i mądrymi ideami głoszonymi przez propagatorów tych idei. Fragment I Jakie możliwości wykorzystuję? Mogę jasno stwierdzić, że próbowałem wielu działań. Poza publicystyczną krytyką: hipokryzji władzy, która za nic ma prawne wyznaczniki; indoktrynacji prowadzonej na dzieciach w państwowym szkolnictwie i presji wywieranej na ich rodzicach do życia według nakazów Kościoła, pokazuję postawy humanistów świeckich jako inną twarz człowieczeństwa. […] uważam siebie za „kulturowego secesjonistę”, bo zawłaszczające działania religijnych dominatorów wpędzają mnie w jednowymiarowy świat. Nie chcę należeć do takiej kultur. Jak dostrzegam – wielu dziś podobnie się separuje. Fragment II Mówiąc o krytycznym myśleniu, o rozumnej wolności, nie mówimy o myśleniu automatycznym, z którym mamy najczęściej do czynienia, a o myśleniu racjonalnie argumentowanym. Ono w głównej mierze opiera się na szacowaniu prawdopodobieństwa. Podstawą jest tu zadawanie właściwych pytań. Człowiek myślący pyta: „Czy na pewno tak…?, Czy na pewno to…? Mądre jest odpowiedzenie sobie lub w rozmowie z interlokutorem: „A skąd to wiesz, z jakich źródeł czerpiesz pewność?”.

Choć nie brakuje publikacji kwestionujących religie, niewiele z nich oferuje alternatywę i niewiele odpowiada na pytanie: jak wieść satysfakcjonujące życie bez wsparcia jakie daje nam wiara? Publikacja Philipa Kitchera z pewnością wypełnia tę lukę. Autor podobnie jak przedstawiciele nurtu nowego ateizmu, rozwiniętego przez Richarda Dawkinsa, Christophera Hitchensa, Daniela Dennetta czy Sama Harrisa dokonuje konsekwentnej krytyki religii, jednak docenia jej funkcję społeczną. Dotychczas potrzeba wspólnoty, poczucia tożsamości, istnienia obiektywnych prawd moralnych czy poczucia sensu realizowane były na gruncie wierzeń religijnych. Kitcher rozdział po rozdziale udowadnia, że sensowne życie bez religii jest możliwe.  

Opracowanie wpisuje się w nurt badań nad historyczną antroponimią pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego, które są prowadzone przez onomastów z różnych ośrodków i mają już swoją tradycję. W książce poddano analizie antroponimy przedstawicielek płci pięknej. Dotyczy ona mian kobiet należących do dwóch warstw społeczeństwa feudalnego: mieszczańskiej i chłopskiej. Objęty badaniem obszar stanowi rubież osadniczą, językową, wyznaniową i kulturową. Już od średniowiecza ścierały się tu wpływy Słowian zachodnich i wschodnich. Zakreślone ramy chronologiczne analizy obejmują XVII i XVIII wiek. Jako jedno z narzędzi do badania procesu kształtowania się historycznych nazw osobowych kobiet na tym terenie autor proponuje opracowaną przez siebie metodologię dynamicznych modeli nazwiskowych. Istotną częścią monografii jest słownik poświadczeń źródłowych derywatów nazwiskowych, który zawiera obszerny materiał egzemplifikacyjny. Zgromadzone w leksykonie nazwy osobowe świadczą o bogactwie i różnorodności systemu antroponimicznego kobiet obu warstw społecznych.

Zbiór esejów z różnych dziedzin psychologii, a także antropologii kulturowej, paleogeografii i geologii, socjologii, filozofii politycznej, filozofii religii, teologii, historii, orientalistyki, kulturoznawstwa, leksykografii, pedagogiki, genetyki i archeologii, inspirowanych teorią czynności Profesora Tadeusza Tomaszewskiego i powiązanym z nią modelem sytuacji. Autorzy pokazują, co współczesna nauka wnosi do rozumienia pojęcia sytuacji i co niemal pół wieku po ukazaniu się tekstu Profesora (Człowiek w sytuacji, PWN, 1975) możemy powiedzieć nowego o człowieku w wielości sytuacji, których jest on podmiotem. Oddając do rąk Czytelnika tę monografię, chcemy zwrócić uwagę na jeszcze jeden, ważny aspekt: otóż w warunkach, gdy aktualność obowiązujących paradygmatów naukowych zmienia się sezonowo, propozycja Tadeusza Tomaszewskiego może być przykładem pożytku z trwałości ustaleń opartych na rzetelnej wiedzy. Możliwość odniesienia się do nich (czy to na zasadzie aprobaty, czy negacji) staje się argumentem na rzecz wartości tradycji w nauce. ****** Humans in situations not only from a psychologist’s perspective. Sudies inspired by the theory of Tadeusz Tomaszewski A collection of essays from various fields of psychology, as well as cultural anthropology, paleogeography and geology, sociology, political philosophy, philosophy of religion, theology, history, oriental studies, cultural studies, lexicography, pedagogy, genetics and archeology – inspired by Professor Tadeusz Tomaszewski’s theory of activity and related to the underlying situational model. The authors demonstrate what contemporary science brings to the understanding of the concept of a situation, and now, nearly half a century after the publication of Professor Tomaszewski’s text (Humans in situation, PWN 1975) what new insights we have about a human being in the multiplicity of situations he or she finds themselves in.

Państwa, narody czy plemiona tworzą mity i legendy, które uzasadniają ich istnienie i przydają im nadprzyrodzonego wymiaru. Nie inaczej jest z nami, Polakami. Nasi przodkowie przed wiekami wierzyli, że polskie dzieje nie zaczęły się od Mieszka I, lecz od od biblijnego Noego i jego synów. Dowodzili tego liczni kronikarze, a szlachta przyjmowała ich wywody przekonana, że jest „narodem wybranym” ? potomkami legendarnych Sarmatów. Polacy mieli też być wybrańcami Boga i w roli przedmurza bronić katolicyzmu przed islamem. Ten sam Bóg doprowadził do upadku Rzeczypospolitej, aby dzięki polskiej ofierze, odkupieniu na wzór Chrystusowego, odrodził się nowy, lepszy świat ? pisali w XIX wieku na emigracji romantyczni poeci z Mickiewiczem na czele.

Jest to książka niebanalna, niekiedy intrygująca, a na pewno intelektualnie zaawansowana, tak jak zaawansowana jest dzisiejsza antropologia kulturowa. Dzięki zróżnicowanemu doborowi tekstów daje pojęcie o tym, że antropologiczny wachlarz jest obecnie wyjątkowo wielobarwny, zarówno jeśli chodzi o badane problemy, jak i stosowane podejścia badawcze. Czytelnik odniesie wrażenie, że autorzy przedstawili swoje teksty nie tylko po to, by dać obraz badanych zjawisk, ale też by zarekomendować swoją wizję nowoczesnej antropologii i nowe sposoby jej praktykowania. Pojawiają się tu dalekosiężne ambicje poznawcze: wypracowanie takich praktyk badawczych, które zasypałyby rów między badaczem a badanym – przyjmowany dotychczas jako nieusuwalny, a może nawet pożądany. To oczywiście pokłosie funkcjonującej od pewnego czasu w antropologii radykalnej krytyki dawnej postawy hegemonicznej badacza wobec przedmiotu badań, której efektem było jego egzotyzowanie, orientalizowanie, słowem – wszelkie substancjalizowanie odmienności Innego. Teksty zostały pogrupowane w pary: do każdego tekstu wyjściowego został dołączony komentarz, który lokuje go na mapie dyscypliny i wypunktowuje ustalenia. Choć każdy nawiązuje do tekstu poprzedzającego, wnosi też samoistną wartość. Z recenzji prof. dr. hab. Jerzego S. Wasilewskiego

Hodowla zwierząt w Galicji w dobie autonomii Informator statystyczny do dziejów społeczno-gospodarczych Galicji

Książka jest kontynuacją obszernej monografii, będącej rekonstrukcją koncepcji człowieka we współczesnej filozofii hermeneutycznej. Tom pierwszy dotyczył inspiracji heideggerowskich (poza Martinem Heideggerem uwzględnione były dokonania m.in. Hansa-Georga Gadamera, Paula Ricoeura, Charlesa Taylora, Richarda Rorty’ego, Gianniego Vattimo, Johna D. Caputo). Niniejszy tom rekonstruuje poglądy na temat człowieka w myśli Wilhelma Diltheya oraz najwybitniejszych przedstawicieli pierwszej i drugiej generacji stworzonej przez niego szkoły filozoficznej. Ukazuje początki nowoczesnej hermeneutyki, jak też jej dalszy rozwój, którego przesłanką są poglądy Heideggera i Diltheya. Filozofia hermeneutyczna wydobywa znaczenie wspólnoty i tradycji kulturowej dla bycia człowiekiem. Wystrzegając się idealizowania, podkreśla różnorodność sposobów bycia człowiekiem, a przeczy możliwości uniwersalnego rozstrzygania o konkretnych problemach ludzkiego istnienia.

Książka jest próbą zbudowania nowego, niebinarnego i wielowarstwowego, pojęcia płci. Po pierwsze, zawiera argument przeciwko binarnemu pojęciu płci na podstawie danych empirycznych o osobach interpłciowych i niebinarnych oraz braku uniwersalnego kryterium płci w medycynie i sporcie; dane te świadczą, że cechy płciowe mają wiele warstw (niekiedy niezgodnych ze sobą) i stanowią kontinuum w każdej warstwie. Po drugie, identyfikuje zjawisko epistemicznej niesprawiedliwości w odniesieniu do osób interpłciowych i niebinarnych: binarne pojęcie płci jest uproszczeniem, które systematycznie krzywdzi te grupy osób (prowadzi do chirurgii normalizacyjnych i społecznego napiętnowania). Po trzecie, w książce znajduje się model cech płciowych (w formie tabeli i rysunku), w którym jest siedem podstawowych warstw, ważnych dla identyfikacji płciowej: chromosomy, gonady, wewnętrzne cechy płciowe, zewnętrzne cechy płciowe, wtórne cechy płciowe, płeć odczuwaną i płeć w sensie prawnym. Każda warstwa rozpada się na trzy kategorie, a nowością jest kategoria niebinarności. Kategoria ta nie dotyczy tylko tożsamości płciowej, ale rozszerzona jest na wszystkie warstwy płci, ponieważ cechy płciowe w każdej warstwie stanowią kontinuum bez wyraźniej granicy i mogą mieć postać sytuującą się poza binarnym podziałem. Jest to nowość w porównaniu do istniejącej literatury światowej, w której pojęcie niebinarności stosowane było dotąd tylko do tożsamości płciowej. Tymczasem dane empiryczne świadczą, że tak jak niebinarna bywa tożsamość, tak samo niebinarne są cechy anatomiczne. W efekcie powstał model pojęcia płci, który porządkuje istniejące dane empiryczne i dane, które dotąd traktowano jako anomalie, włącza do modelu stanowiącego prototeorię płci.

Mirabilia - niezwykłe zjawiska natury oraz osobliwe wypadki o znamionach cudowności - stanowiły przedmiot sporego zainteresowania w dawniejszych epokach kulturowych. Działo się tak z dosyć oczywistych zresztą względów, wśród których naczelne miejsce zdaje się zajmować niewątpliwa sensacyjność owych fenomenów. Nie mniej istotna była też możliwość snucia w toku ich analizy pewnych domysłów co do przyszłości, z którą pozostawały w ścisłym związku. Bibliotheca Curiosa jest kontynuacją serii KSIĘGI OSOBLIWE, która ukazywała się w latach 2002-2003 nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego

We współczesnej Mongolii, która przeszła przez proces transformacji i ze świata socjalizmu dość gwałtownie wkroczyła w rzeczywistość wolnorynkowej ekonomii, cały czas rodzą się zaskakująco trwałe formy współdziałania. Struktury krewniaczych i rówieśniczych kolektywów pasterskich, związanych z miastem-osadą Bułgan, położonym na południowych stokach Ałtaju, pozwalają na tworzenie nowych, skutecznych sieci handlu i biznesu, sięgających daleko, do stołecznego Ułan Bator, i dalej – za granicę. Ta lokalna forma wspólnoty i współdziałania staje się najskuteczniejszym ośrodkiem przebudowującego się społeczeństwa. Jest to jednak świat, który dopiero się ujawnia, wypełniony ideami wzrostu i samowznoszącego się ruchu, powrotami do ziemi rodzinnej, odruchami samoorganizacji, ciągłymi staraniami o pochwycenie i utrzymanie sił nadchodzącego powodzenia.

Monografia jest pierwszą tak obszerną pracą, w której w kompleksowy sposób przebadano rozwój, kształt i sposoby upowszechniania publikacji popularnonaukowych lub – zgodnie z nowszą terminologią – edukacyjnych dla dzieci i młodzieży. Podstawą była analiza francuskiego rynku wydawniczego, wybranego ze względu na to, że rozwój tego typu oferty przebiegał we Francji w sposób bardziej systematyczny niż w Polsce, do tego stopnia, że możliwe było uchwycenie określonych tendencji edytorskich, a także ukazanie dalekosiężnych strategii wydawniczych nieznanych w polskim edytorstwie. Autorce udało też się opisać szereg zjawisk obserwowanych globalnie, a więc także na polskim rynku wydawniczym. Za pomocą wieloaspektowego badania repertuaru reprezentatywnych dla tego sektora wydawnictw zdiagnozowała zmiany w zakresie dopasowania poszczególnych publikacji i serii wydawniczych do umiejętności czytelniczych różnych grup wiekowych, a także oszacowała stopień wykorzystania określonych gatunków piśmiennictwa oraz zmienne zainteresowanie daną problematyką. Wskazała przy tym na rosnące znaczenie tzw. gatunków pogranicza, z którymi związane są największe problemy terminologiczne i klasyfikacyjne, a także wpływ kultury masowej i rozwoju nowoczesnych technologii na kształt i tematykę książek. Agnieszka Wandel wykonała olbrzymią pracę i dokonała w swojej monografii wielu ciekawych ustaleń [...]. Rozprawa ta powinna w pierwszej kolejności trafić do badaczy i studentów związanych z takimi dyscyplinami, jak bibliologia i informatologia, literaturoznawstwo, pedagogika czy kulturoznawstwo. Jestem przekonany, że okaże się ona pożyteczna dla każdego, kto jest zainteresowany zagadnieniem popularyzacji nauki, edytorstwem czy promocją książki dziecięcej i młodzieżowej, a więc wydawców, bibliotekarzy, nauczycieli i rodziców. Dr hab. Michał Rogoż, prof. UP w Krakowie Agnieszka Wandel, dr nauk humanistycznych, bibliolog, bibliotekoznawca, licencjat filologii romańskiej. Adiunkt w Instytucie Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego. Zastępca redaktora naczelnego „Roczników Bibliotecznych”, współpracownik portalu Mądre Książki, członkini Centrum Badań Literatury dla Dzieci i Młodzieży na Uniwersytecie Wrocławskim. Interesuje się edytorstwem i rynkiem książki dla dzieci i młodzieży.

Cierpienie to fenomen nieodmiennie związany z ludzką egzystencją nieomal od początku jej ontogenezy aż po tanatogenezę. Czasem cierpienie trwa krótko i bywa znośne. Innym razem zdaje się nie mieć końca, przygniata człowieka swoim nadmiarem oraz konsternuje bezcelowością. Inni z kolei w cierpieniu dostrzegają sens życia (Frankl), czy narzędzie Boga do napominania ludzi (Lewis). Przed cierpieniem nikt nie może uciec, ani znaleźć dla siebie schronienia. To zjawisko powszechne i nieustannie budzące myśl z uśpienia. W publikacji zagadnienie cierpienia zostało omówione w interdyscyplinarnej perspektywie. Takie szerokie podejście umożliwia pełniejszy ogląd fenomenu cierpienia i uchwycenie całej jego złożoności. Celem publikacji są nie tylko poszukiwania natury poznawczej, lecz również dociekania o charakterze terapeutycznym, pedagogicznym oraz społecznym. Publikacja stwarza specjalistom z różnych dziedzin odpowiednie forum do wymiany własnych poglądów na temat cierpienia oraz przedyskutowania stopnia skuteczności metod mierzenia się z nim.

Materiały wizualne w badaniach jakościowych pokazują możliwości wykorzystania w toku badań jakościowych różnych materiałów wizualnych, takich jak fotografie czy filmy. Autor omawia w pracy podstawowe metody i podejścia do materiałów wizualnych z perspektywy antropologii i socjologii. Pokazuje również, jak w praktyce zaprezentować wyniki badań posługujących się obrazami. Pierwsza publikacja z serii NIEZBĘDNIK BADACZA, składającej się z ośmiu praktycznych przewodników, które stanowią najbardziej rozległe i szczegółowe wprowadzenie do badań jakościowych. Każdy tom jest częścią serii, ale może być czytany jako odrębna całość, prezentująca najważniejsze metody i etapy badawcze. Wszystkie tomy zostały napisane przez uznanych autorów z szerokim doświadczeniem w poszczególnych dziedzinach, dlatego też zainteresują nie tylko studentów i wykładowców, ale również praktyków.

"Wspólnota symboliczna winna wzbudzić zainteresowanie czytelników z kilku powodów. Pierwszy to problematyka. Drugim jest świetna kompozycja rozważań. Trzecim – język książki, maksymalnie przejrzysty, unikający żargonu nauk humanistycznych i społecznych, pełen odwołań do soczystych, niekiedy absurdalnych, niekiedy porażających wypowiedzi i faktów. Autor perswaduje umiejętnie – zobaczcie, tacy także jesteśmy, my, Polacy XXI wieku. Obiektem rozważań Krzysztofa Jaskułowskiego są przede wszystkim realia polskie ostatnich dwóch dziesięcioleci, ale zawsze konfrontowane z odleglejszymi tradycjami nacjonalizmu, ożywianymi dzisiaj w nowym – europejskim i globalnym – kontekście rzekomych zagrożeń dla narodowej substancji. I tak kolejno udajemy się na „pola minowe” dyskursywnej wojny kulturowej (jako walki o wartości). Pierwsze z nich to głośna debata wokół recepcji książki Jana Tomasza Grossa Strach, która stała się pretekstem do narodowej wiwisekcji różnych koncepcji historiografii i roli przeszłości w narodowej tożsamości. Następne szkice podejmują problem metaforyki poświęcenia i śmierci w nacjonalizmie, symboliki ziemi i języka w polskim dyskursie narodowo-religijnym, mitologizacji katastrofy smoleńskiej, symboliki krzyża postawionego na Krakowskim Przedmieściu oraz coraz gorętszy ostatnio temat statusu Ślązaków. Ostatni rozdział ma nieco „lżejszy” charakter, ale jest równie inspirujący, jako że szkicuje zarys, czym jest zjawisko pop-nacjonalizmu, przejawiające się w dziedzinie najbardziej popularnej – w hegemonicznej dyscyplinie sportu, a więc w futbolu". prof. Wojciech Józef Burszta

Coraz częściej pojawia się pytanie, czy metropolia jest jeszcze miastem, czy też zupełnie inną forma osadniczą. Miasto było zwarte i miało wyraźne granice, metropolia rozlewa się szeroko w przestrzeni. Miasto było zbiorowością obywateli, metropolia zaś jest zbiorem jednostek, konsumentów i użytkowników. Miasto było powiązane z regionem, metropolia – z innymi metropoliami położonymi nieraz na innych kontynentach. Czy istnieje zatem metropolitalna architektura, specyficzna struktura społeczna i nowa klasa – klasa metropolitalna? Czy można mówić o metropolitalnej kulturze, specyficznym środowisku innowacyjnym, szczególnych relacjach metropolia–region? Czy istnieje metropolitalna turystyka? Odpowiedzi na te pytania szukali uczestnicy spotkania, które odbyło się w czerwcu 2009 roku na Uniwersytecie Warszawskim, zorganizowane staraniem Europejskiego Centrum Studiów Regionalnych i Lokalnych oraz Katedry UNESCO – Trwałego Rozwoju, a którego efektem jest niniejsza książka.

Nagość jest czymś, co się zauważa, co przykuwa uwagę, przynajmniej osób doświadczających jako normy ubrania. Ale czy na pewno wiemy jak ludzie doświadczają nagości własnej? Jak doświadczają nagości innych? Czego szukają w nagości innego i jak znają własną nagość? Tylko na pierwszy rzut oka odpowiedzi są proste i banalne. To prawda, że w naszym kręgu kulturowym jest ona doświadczeniem w dużej mierze subiektywnym, intymnym i prywatnym. Autorce książki udaje się udowodnić, że ma też inną stronę. Codzienność ubrania skutecznie przesłania fakt, że nagość powstała w społecznej fabryce, która wytwarza kody i język narracji o niej, miejsca i ich charakter, sposoby postępowania i uczucia, oczekiwania względem innych, a nawet klasyfikacje i hierarchie. Autorka pokazała, że nasze doświadczenia związane z nagością nie są dowolne ani zindywidualizowane w takim stopniu, jak zwykło się sądzić, są „pochłonięte” przez instytucje i historię, które nadają im kształt i znaczenie. Jest to praca prawdziwie socjologiczna. Pozwala również obejrzeć warsztat i rozterki badacza mierzącego się z ludzką intymnością. Ewa Banaszak – doktor nauk humanistycznych (w zakresie socjologii). Czasem socjolog, a czasem socjolożka, absolwentka UAM w Poznaniu, doktorat obroniła na Uniwersytecie Wrocławskim, pracuje w Instytucie Socjologii UWr. Współredaktorka prac zajmujących się ciałem, cielesnością, seksualnością, płcią społeczno-kulturową oraz autorka i współautorka artykułów z socjologii ciała. Obszary jej zainteresowań są dość zróżnicowane: od kultury, komunikacji społeczno-kulturowej, socjologii ciała po ubranie i modę. Obecnie zajmuje się dociekaniami związanymi z ubraniem codziennym (Wrocław Fashion Project) oraz badaniami Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Prześladują ją myśli o kolejnym projekcie badawczym dotyczącym intymności. Nie ma czasu wolnego, ale lubi: własne życie prywatne, uprawianie ski-touringu i bycie na usługach dwóch leciwych kotek.

Rozważania nad tym, jak tekst jako podstawowy nośnik wiedzy i wymiany idei w obszarze humanistyki i nauk społecznych, kształtuje to, co nazywamy wiedzą. Punktem wyjścia do tych przemyśleń są prace filozoficzne Emmanuela Lévinasa oraz amerykańskich antropologów postmodernistycznych, pozwalające autorce skupić uwagę na etycznych podstawach krytyki norm tekstowych. Tekst nigdy nie jest tylko o tym, o czym jest, bo to, jak został napisany, jakie stanowisko prezentuje, co prezentuje i w jakich kategoriach, świadczy o pobocznych, nieartykułowanych wprost celach. Autorka wskazuje ograniczenia tekstu jako narzędzia komunikacji i jako metafory przedmiotu poznania. Pyta o sens „pisania inaczej”: inaczej niż to wcześniej robiono, ale też inaczej, czyli hermetycznie, niejasno, w taki sposób, że tekst staje się wyzwaniem dla czytelnika. Opowiada się za pożytkami mogącymi płynąć ze zmagania się z pisarstwem odmawiającym posłuszeństwa w lekturze.

Książka przedstawia dzieje gmin żydowskich w Golubiu i Dobrzyniu nad Drwęcą, gdzie ścierały się wpływy kultury typowej dla zasymilowanych Żydów niemieckich z mentalnością małomiasteczkowego sztetla. Losy ich mieszkańców to gotowy scenariusz filmowy, to podróż w dawny świat ze wszystkimi jego widokami, zapachami i smakami. To spacer po miejscach, których już nie ma. Opowieść o losach ich mieszkańców została wzbogacona cennymi wspomnieniami Icka Dobraszklanki (Franka Dobii) i Icka Rapaporta. Wizyty ostatnich żyjących dobrzyńskich Żydów, będące podróżami do źródeł pamięci, to cenne źródło wiedzy historycznej, społecznej i obyczajowej o dwóch miasteczkach nad Drwęcą, które w wyniku Zagłady utraciły dawny koloryt i bogatą, fascynującą kulturę.

Książka napisana z myślą o studentach i badaczach pragnących przeprowadzić własne badania terenowe organizacji na poziomie pracy dyplomowej, magisterskiej lub doktorskiej. Jej celem jest, z jednej strony - zapoznanie polskich czytelników z mało w Polsce znanymi antropologicznymi badaniami organizacji, z drugiej zaś - pomoc w poprawnym przeprowadzeniu takich badań i napisaniu na ich podstawie pracy.

Od-tworzyć przeszłość... Tak czyni malgaski lud Sakalawa, uczestnicząc w tradycyjnym kulcie czumba, w którym postacie królów wcielają się w osobę ekstatycznego medium. Ale rekwizyty są zupełnie współczesne: kobieta-wybranka ducha rozmawia z nim przez telefon komórkowy i puszcza mu przeboje malgaskiej muzyki popularnej. Czumba to performans, w którym zacierają się granice między historią a teraźniejszością, światem żywych a duchami zmarłych, władcą a poddanymi, kobietą a mężczyzną. Tę dynamicznie odgrywaną przeszłość odtwarza też Karolina Marcinkowska w swoim studium – rzetelnym, szczegółowym, obfitującym w nowe, nieznane w polskiej etnologii materiały, pozyskane przez nią w trakcie kilkukrotnych pobytów badawczych na Wyspie Przodków, Tanindrazana, jak brzmi rodzima nazwa Madagaskaru. W efekcie otrzymujemy wielowymiarowy wgląd w kolejny afrykański kult owładnięcia przez duchy przodków, mniej znany niż spopularyzowane przez naukę francuską i angielską kulty zar czy bori, ale fascynujący ze względu na swoją barwność, dynamikę i heterogeniczność prof. Jerzy S. Wasilewski Karolina Marcinkowska – doktor antropologii, twórczyni inicjatywy AFRICA REMIX. Prowadzi autorskie prelekcje dotyczące nowych zjawisk społeczno-kulturowych i sztuki współczesnej w Afryce Subsaharyjskiej, warsztaty „Afryka bez maski”, warsztaty komunikacji międzykulturowej i antydyskryminacyjnej dla nauczycieli, młodzieży, policji. Zaangażowana w projekty kuratorskie i badawcze, m.in. w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, MEG-Musée d’Ethnographie w Genewie. Realizowała projekty edukacyjne m.in. w Ghanie, Kenii, Brazylii.