Fontes Historiae Antiquae XLV: Caesaris Iuliani, Encomium Imperatricis Eusebiae/Julian apostate

Cesarz rzymski Julian (Flavius Claudius Iulianus), zwany Apostatą, był postacią wyjątkową w dziejach Cesarstwa Rzymskiego. I pomimo że cezarem był tylko lat pięć (355-360), a cesarzem dwa (361-363), jednak dał się poznać jako sprawiedliwy władca, wybitny dowódca i dobry administrator. Pozostawił po sobie liczne dekrety i edykty, ale również, co należy szczególnie podkreślić, wiele bardzo interesujących utworów literackich: 8 mów, 2 pisma satyryczne: „Misopogon” i „Cesarze” oraz antychrześcijański traktat polemiczny „Przeciw Galilejczykom”, zbiór 87 listów oraz 6 epigramów. W tej obszernej i różnorodnej twórczości Juliana Apostaty miejsce szczególne zajmuje „Mowa pochwalna na cześć cesarzowej Euzebii”. Jest to jedna z nielicznych starożytnych mów poświęconych cesarzowym, tworzy pewną całość z dwiema innymi mowami pochwalnymi Juliana na cześć jej męża, cesarza Konstancjusza II, i niewątpliwie jest warta przekładu na język polski i głębszej analizy.